Monumentenbeleid
Monumenten zijn karakteristieke gebouwen in onze omgeving. Zij zijn soms honderden jaren oud. De jaarlijkse Open Monumentendag, waar duizenden mensen op af komen, laat zien dat mensen monumenten waarderen. Aanpassing van onze leefomgeving aan de eisen van onze tijd hebben ervoor gezorgd dat de meeste oorspronkelijke gebouwen zijn verdwenen. Zij zijn vervangen door nieuwbouw of de ruimte is ingenomen voor verkeer en vervoer.
De overheid neemt al sinds 1961 verantwoordelijkheid om de meest unieke gebouwen en ander onroerend goed te beschermen. Door de wettelijke regelgeving wordt erop toegezien dat de juiste materialen en technieken worden gebruikt bij onderhoud van panden om een zo lang mogelijk voortbestaan te garanderen. Nog belangrijker is het dat met de regelgeving sloop kan worden tegenhouden.
Verschuiving van de zorg voor panden naar de algehele zorg voor de ruimtelijke omgeving
Het denken over en de visie op monumentenzorg veranderen mee met onze leefwijze. De aandacht voor het beleidsveld monumentenzorg is inmiddels verschoven van puur behoud van de panden zelf naar de betekenis als geheel voor de ruimtelijke omgeving. Monumentale panden hebben uitstraling naar hun omgeving en andersom hebben ingrepen in de omgeving effect op het monument.
De scheiding tussen gebouwen die zijn beschermd door de wet en gebouwen die dat niet zijn, vervaagt. Ook andere gebouwen kunnen cultuurhistorische waarden hebben.
Zelfs op dit moment verschijnt unieke architectuur in het stadsbeeld, dat feitelijk nu al onze toekomstige monumenten zijn. Zij vertegenwoordigen ons denken in deze tijd over hoe wij moeten bouwen en welke materialen wij daarvoor gebruiken. Ook het herstructureren van de openbare ruimte en het aanpassen van de stedenbouwkundige indeling van de stad, weerspiegelt onze leefwijze en het denken over stadsontwikkeling. De cultuurhistorische waarden zitten dus niet alleen in panden of gevelwanden, maar zitten in het karakteristieke van het samenspel van architectuur en stedenbouwkundige structuur.
Onze manier van kijken naar de waarden en kwaliteit van de stad hebben monumentenzorg tot een specialistisch vak gemaakt. Monumentenbeleid heeft zich in de loop der tijd meer algemeen verbreed naar erfgoedzorg.
Van cultuurhistorisch naar economisch argument
Goed monumentenbeleid gaat gepaard met flinke budgetten voor instandhouding. Dat is de reden dat beleidsmakers constant moeten zoeken naar draagvlak. In eerste instantie leek het verwijzen naar de unieke cultuurhistorische waarden afdoende, maar met de stijgende behoefte meer erfgoed te beschermen, bleek het cultuurhistorisch argument niet meer sterk genoeg. Gemeenten hebben ingezien dat het belangrijk is de unieke waarden van de stad te benoemen en uit te dragen via promotiebeleid. De bijzondere waarden van de stad vormen als het ware het dna. Zo kent iedere stad of dorp een eigen identiteit en onderscheiden zij zich van andere gemeenten op hun eigen bijzonderheden. Door de toegenomen vrije tijd brengen steeds meer dagjesmensen een bezoek aan unieke plekken. De bezoekers dragen bij aan de plaatselijke economie door bestedingen bij musea, theater, winkels en horeca. Goed promotiebeleid zorgt er ook voor dat mensen er graag willen gaan wonen en bedrijven er een vestigingsplaats zoeken. Het economisch argument is zo een belangrijke factor geworden: het benutten van erfgoedwaarden als één van de motoren van de plaatselijke economie.
Omgekeerd heeft de teruggang in de economische ontwikkeling van de laatste jaren ervoor gezorgd dat vele m2 vloeroppervlak in gebouwen leeg zijn komen te staan. Hergebruik en herbestemming staan in veel gemeenten hoog op de agenda.
Modernisering van de monumentenzorg
Al deze veranderingen in het monumentenbeleid en hoe het zich ontwikkeld heeft naar een alles omvattend ruimtelijk erfgoedbeleid wordt samengevat onder de term Momo, de modernisering van de monumentenzorg.
Als laatste heeft ook de milieuopgave gezorgd voor een verbreding van de erfgoedzorg. Het zuinig omgaan met onze natuurlijke bronnen vraagt ook van historische bebouwing dat zij energiezuiniger worden. Gemeenten zijn hard op zoek om samen met de particuliere markt duurzame oplossingen te vinden, waarbij de monumentale waarden zo min mogelijk worden aangetast. De ontwikkelingen gaan snel en ook hier wordt ook al ruimtelijk breder gekeken en zoekt men naar gebiedsgerichte oplossingen.
Erfgoedbeleid heeft zich ontwikkeld van het beleid van één sector, de monumentenzorg, naar een interdisciplinair beleidsveld. De bestaande omgeving en het behoud van de ruimtelijke kwaliteit vraagt om constante aandacht van de gemeentelijke politiek.
Zie ook: http://letopjeerfgoed.nl/
Een website van de bond Heemschut om participatie in erfgoedzorg te stimuleren.