Wat zijn cultuurhistorische waarden?
(info via Handreiking Erfgoed en Ruimte RCE)
De Monumentenwet 1988 is de definitie voor begrippen als cultureel erfgoed en cultuurhistorie minder eenduidig. Deze begrippen worden bijvoorbeeld gebruikt in de Wet milieubeheer bij de verwijzing naar de verplichtingen rond een milieueffectrapportage. Sinds het artikel 3.1.6 van het Bro bepaalt dat er rekening gehouden moet worden met cultuurhistorische waarden is er meer duidelijk geworden.
De begrippen cultuurhistorie, cultureel erfgoed en cultuurhistorische waarden zijn containerbegrippen. Monumenten en archeologie maken er onderdeel van uit. De begrippen zijn tegelijkertijd veel breder. In algemene zin gaat het bij alle drie de begrippen om sporen uit het verleden in het heden, die zichtbaar en tastbaar aanwezig zijn. Dat kunnen voorwerpen zijn in musea, archeologische vondsten, archieven, monumenten en landschappen. Maar ook de daaraan verbonden gebruiken, verhalen en gewoonten. Aldus wordt ook wel onderscheid gemaakt tussen het materieel en immaterieel cultureel erfgoed.
De Memorie van Toelichting bij het Besluit ruimtelijke ordening zegt met betrekking tot artikel 3.1.6 het volgende:
“Bij cultuurhistorische waarden gaat het over de positieve waardering van sporen, objecten, patronen en structuren die zichtbaar of niet zichtbaar onderdeel uitmaken van onze leefomgeving en een beeld geven van een historische situatie of ontwikkeling. In veel gevallen bepalen deze cultuurhistorische waarden de identiteit van een plek of gebied en bieden ze aanknopingspunten voor toekomstige ontwikkelingen. Deze cultuurhistorische elementen kan men niet allemaal als beschermd monument of gezicht aanwijzen, maar zijn wel onderdeel van de manier waarop we ons land beleven, inrichten en gebruiken”
Het begrip cultuurhistorie heeft drie aspecten:
- Historische (stede)bouwkunde / bovengrondse monumentenzorg; bijvoorbeeld kastelen, kerken, oude boerderijen of landhuizen, maar ook stedenbouwkundige elementen als beschermde stads- of dorpsgezichten.
- Archeologie; sporen en vondsten van menselijk handelen in het verleden in de bodem zijn achtergebleven, bijvoorbeeld potscherven, resten van voedselbereiding, graven, maar ook verkleuringen in de grond die duiden op bewoning of infrastructuur. Een verzamelterm hiervoor is ‘archeologische waarden’. Alle archeologische waarden bij elkaar zijn het ‘bodemarchief’. Deze sporen kunnen zich ook onder water bevinden zoals bijvoorbeeld verdronken nederzettingen of scheepswrakken.
- Cultuurlandschap/historische geografie: alle landschappelijke elementen die het gevolg zijn van menselijk handelen in het verleden, bijvoorbeeld verkavelingspatronen, pestbosjes, landgoederenzones of ontginningsassen.
Er is geen ‘minimumouderdom’ voor cultuurhistorie. Bij de historische (stede)bouwkunde komen ook recente ontwikkelingen aan bod. Ook de wettelijke grens van 50 jaar die gold voor de aanwijzing van rijksmonumenten is inmiddels losgelaten.
Inventariseren cultuurhistorische waarden
(info via Handreiking Erfgoed en Ruimte RCE)
Het inventariseren van cultureel erfgoed is een eerste stap richting het vastleggen van een cultureel erfgoed ambitie in een structuurvisie: het is een kans om archeologische, historisch (steden)bouwkundige en historisch-geografische waarden in beeld te brengen. In het kader van het opstellen van een bestemmingsplan kan het inventariseren van cultureel erfgoed ook een onderzoeksverplichting zijn.
Sinds januari 2012 hebben gemeenten op grond van het Besluit ruimtelijke ordening (Bro) de opdracht om bij het opstellen van bestemmingsplannen rekening te houden met cultuurhistorische waarden. Daar waar het voor de archeologie al gemeengoed is gaat het dus ook gelden voor andere aspecten van de cultuurhistorie.
Meer informatie staat in het FGM Kennisbankdossier Cultuurhistorie in Ruimtelijke Ordening.
Verder lezen:
> (Verplicht) inventariseren (RCE handreiking Erfgoed en Ruimte)
> Richtlijnen cultuurhistorisch onderzoek (RCE)
> Methoden gebiedsgerichte inventarisatie (RCE handreiking Erfgoed en Ruimte)
> Projectbank cultuurhistorie (RCE)
> Richtlijnen Tuinhistorisch onderzoek (CvRA en RCE) Handreiking voor het inventariseren en ontwerpen met cultuurhistorische waarde van groen erfgoed.
(later invoegen; Dynamische waardestelling – Geldersgenootschap)